domingo, 7 de septiembre de 2025
viernes, 15 de noviembre de 2024
VANIA X VANIA (VERSIÓN 1)
(FIOT 33)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
(A propósito de “Vania x Vania (versión 1)”
de Teatro Kamikaze)
SANTIAGO PAZOS
Quizais este Tío Vania de Pablo Remón,
autor da adaptación e director, sexa a obra que mellor representa o lema “Agora
é sempre” deste FIOT 33. Un Chejov espido e atemporal que fala do que acontece
nunha familia, que puidera existir en calquera época, centrándose nun personaxe
non tan complexo como aparenta. Un home que se sinte fracasado e que mira ao
seu redor cunha ironía existencial que agocha a fraxilidade que o corroe por
dentro. Como ben sinala Remón, a Vania escapáselle o tempo e por moito que se
empeñe non é un heroe tráxico, se non máis ben un heroe ridículo. Certo que o
adaptador, ou reconstrutor, converte
este drama nunha especie de traxicomedia na que ningún personaxe parece ser
quen debera ser. Un xogo ben interesante, por certo. De aí o interese teatral
de repoñer a Chejov, (recordemos que nestes momentos hai catro versións da “Gaivota”
en cartel e estas dúas de Vania), xa que os seus textos, orixinais ou
adaptados, reflicten con precisión relacións persoais, familiares e sociais que
se repiten permanentemente dende que o ser humano existe. E dicir, é un clásico
tan inmortal como manipulable.
Un traxe que lle senta perfectamente a
Javier Cámara, con ese estilo de actuar no que apreciamos sempre un toque de
humor que se insinúa, non sempre explícito, pero si recoñecible. Algo que non
lle pasa a Juan Codina, o profesor atormentado e enfermo de si mesmo que só
quere aumentar, ou polo menos manter, os beneficios que recibe da facenda
familiar. Tampouco se contaxia Israel Elejalde, como ese médico ecoloxista e
alcoholizado namorado de Elena, segunda esposa do profesor, interpretada por unha
excelente Marta Nieto, calculadora, que dubida entre manter o seu estatus
acomodado ou dar renda solta a eses desexos que a teñen atormentada. O mesmo que lle pasa a Manuela Paso, como
Marina, unha criada que fai o papel de argamasa hipócrita para que esa familia
non rache en mil anacos e poder manterse así como parte indispensable dun mundo
que se derruba. Un mundo que só poderá salvarse grazas a Marina Salas, como
Sonia, que se recoñece como único membro desa familia con capacidade para
traballar e soster esa estrutura familiar en decadencia.
Ata aquí todo perfecto. Os actores cumpren
con suficiencia o rol que se lles ten asignado. A escenografía, a parte desa
columna de focos impoñente, consta de seis cadeiras que, dependendo de onde se
poñan, marcan o momento en que cada personaxe debe ser protagonista mentres o
resto está, sen estar, coma monecos inanimados. (Excelente, por certo, esa
imaxe de Marina, a criada, hierática e inerme durante boa parte da obra). A
estrutura escénica impresiona pola súa simpleza. Só necesitaron ter marcados no
escenario os lugares exactos no que tiñan que situar cada cadeira.
O problema xurde cando te das conta que
esta versión 1 non é outra cousa que unha lectura dramatizada dun texto que
será representando nunha segunda parte que nós non veremos por cuestións
técnicas. Aínda que, sendo xustos, teremos que destacar que algunha escena,
como esa final da encarnizada pelexa con tiro incluído, ou algún dos moitos
monólogos que imprimen certa
intensidade, elevan o nivel interpretativo a cotas extraordinarias. E a
sorpresa dese feixe de rosas de plástico caendo sobre do escenario é un xesto
poético de alto nivel, sobre todo se pensamos que estamos en días de honras
funerarias.
Eu esperaba máis, pero non sabería detallar
iso que me falta. Mais decateime de algo no que non reparara noutras ocasións.
Todos estes actores declaman no mesmo ton, salvo Javier Cámara. Como se
estudaran na mesma academia de arte dramático. Seguramente son percepcións dun
repunante que termina con esta crónica bendicindo un FIOT que, aínda gozando
moito, non cumpriu coas miñas expectativas.
Saúde, longa vida e ata o ano próximo.
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE LA VOZ DE GALICIA
LAS NIÑAS DE CÁDIZ
(FIOT 33)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
ENTRE RISAS E PAREADOS
(A propósito de “Las bingueras de Eurípides”
de Las niñas de Cádiz)
SANTIAGO PAZOS
Estou seguro que as festas que organizaban
as Bacantes na honra de Baco, na antiga Grecia, serían moi parecidas a esta que
montan Las niñas de Cádiz en “Las bingueras de Eurípides”. Senón con ese estilo,
si con esa intensidade e desmadre. O motivo desas celebracións era que as
mulleres puideran liberarse da rixidez social que estaban abrigadas a respectar
na vida cotiá. O que non creo é que tiveran tanta “guasa” como estas
desinhibidas gaditanas.
Un estilo de teatro, en aparencia sen máis
pretensión, para que o público pase un rato divertido e feliz. Claro que só con
poñer un pouco de atención vemos que detrás de tanto cachondeo, Dionisios
reencarnado nunha muller guerreira e empoderada, agóchase unha vindicación feminista pola
liberdade e contra o patriarcado clara e rotunda. “Gracia y salero” en
cantidade, números musicais e chirigotas ata fartar, confidencias íntimas
contadas con desenfado, sen dramatismos, e moita diversión. Son profesionais
que che dan o pego aparentando ser un grupo de actrices e actores amateur que
están de esmorga nunha noite tola.
Antroido gaditano en estado puro, incluídos
os pareados típicos das cancións sarcásticas que as charangas cantan, polas
rúas libremente, nesa época. Todo un acervo popular que Las niñas de Cádiz
enaltecen con esa referencia a Euripides e á cultura clásica. De todos modos, hai que recordar que o teatro
en Grecia, na Inglaterra Shakespiriana, ou no século de ouro español era unha
manifestación popular. Agora parece cousa de catedráticos, pero en cada unha
destas épocas o público era o chamado populacho, así despectivamente. Pan e
circo.
Teño que aclarar que non son un gran
seguidor deste tipo de teatro tan burlesco. Sen embargo, penso que un dos
éxitos do FIOT é programar teatro de variados estilos e para todos os públicos.
E cando escribo estas crónicas intento deixar de lado os meus gustos persoais e
centrar a atención en aspectos máis técnicos. Seguramente non sempre o consigo.
E neste caso concreto, sería moi inxusto se non lles recoñecera o bo traballo
que fan. Por outra parte, o público
gozou destas Bacantes bingueras, e moit@s non subiron ao escenario, nesa escena
final desenfreada, porque non @s invitaron.
Saúde e longa vida…
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE LA VOZ DE GALICIA
CASTING LEAR
(FIOT 33)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
O REI LEAR COMO ESCUSA
(A propósito de “Casting Lear” de Andrea Jiménez, Barco Pirata e Teatro de la Abadía)
SANTIAGO PAZOS
O Rei Lear, e mesmo case todo Shakespeare reinterpretado ou deconstruído, é unha boa escusa para falar dun mesmo na actualidade. As sociedades cambian, mais os problemas existenciais permanecen. De aí que a proposta que se nos fai en Casting Lear non sexa outra cousa que un axuste de contas dunha filla co propio pai e con ela mesma. O dilema entre vinganza e perdón provoca unha vertixe tan angustiosa que coarta a necesaria actitude de vivir en liberdade.
A estrutura da obra, en aparencia, é moi sinxela, un escenario baleiro cunha tarima no medio e unha iluminación moi coidada, creada por Judit Colomer, e unha boa actriz, Andrea Jiménez, tamén autora e directora, coa colaboración de Úrsula Martínez, que nos fala dos propios traumas coa axuda dun asistente que encarna o actor Juan Paños. Puro teatro. Como ela di, o teatro entendido como un proceso para atreverse a mirar. Unha viaxe emocional e intensa na procura de encher as propias lagoas referenciais, xa que a protagonista ten que elixir entre a dependencia paternofilial ou o teatro, optando polo mellor lugar do mundo que non é outro que un escenario onde poder confesarse publicamente.
E dicía en aparencia, porque para facer iso non precisaban de Lear. Mais o que converte esta obra nun artefacto escénico de gran nivel é que o Rei faixe presente interpretado por un actor distinto en cada función. Recurso moi interesante que lle permite crear dúas ficcións paralelas nun instante único e irrepetible. Por unha parte o clasicismo shakespiriano e, por outra, o realista e actualizado psicodrama terapéutico dunha rapaza moderna que, como Cordelia, é rexeitada polo seu propio pai.
Co que non contabamos nós, e que seguramente a propia Andrea Jiménez non esquecerá xamais, era que na función número 27 ese actor descoñecido non era outro que o admirado Quico Cadaval quen, por certo, coñece a Shakespeare dende todos os ángulos posibles. Así que sen desmerecer o traballo de Andrea, penso que Quico tivo unha desas noites na que demostrou que, ademais de saber contar historias como poucos poden facer, de dirixir e adaptar textos teatrais que permanecerán na nosa memoria como aquela “Noite de Reis” inesquecible, é un actorazo que se adapta perfectamente, e con nota sobresaínte, a calquera improvisación ou exixencia que o guión marque. Engadindo inspirado, como non podía ser doutro xeito, algún que outro comentario que arrincou as gargalladas do público aliviando un pouco ese dramatismo tráxico que domina esta obra. Como despois de espirse totalmente, menos quitar a camiseta para non coller frío no peito, pide desculpas por mostrar tan pobre instrumental. Como sabemos, tanto á boa comedia como á traxedia venlle ben sempre un toque discordante que rompa coa narrativa monocorde.
E por outra parte, Andrea, como Cordelia, queixase de que se ten que tragar a cólera, recrimina ao autor por non falar nunca dela e laméntase de que por amor perdoa e salva ao pai, a Lear na ficción e ao propio na realidade aciaga, mentres ela é condenada. Perdoar é unha forma de esquecer, di Cadaval como Lear antes de morrer. E chegado ao final, nun longo monólogo na defensa do teatro, Andrea pontifica con certeza “todo se rompe dentro cando ves algo con tanta verdade”.
Había tempo que non gozaba tanto do teatro como neste Casting Lear. Intelixente na montaxe e interpretada con intensidade, sentimento, e un punto de ruptura iconoclasta e contraste argumental que acrecenta a miña confianza en que esta arte segue a ser un espazo creativo, efémero, cambiante, e cheo de esperanza. Parabéns.
Saúde e longa vida…
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE LA VOZ DE GALICIA
ALMEALERA
(FIOT 33)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
RECORDAR, RECUPERAR, OU DEIXAR PASAR
(A propósito de “Una rueda que da vueltas (Entre molinos de agua y otras cosas en peligro de extinción” de Almealera)
SANTIAGO PAZOS
Acabo de ler un libro editado por Espiral
Maior que se titula “Os cómaros da vida”, de Xosé Antonio Andrade. Uns diarios
nos que, fundamentalmente, o autor se ispe interiormente para reflexionar e
cuestionar a propia existencia. Pero unha parte moi importante desta obra está
dedicada a recordar e recuperar prácticas
da relación do home co seu entorno natural que o chamado progreso vai
desbotando. Involución irreparable,
diría eu, se concordamos que a memoria da paisaxe é unha parte inseparable da
propia conciencia do ser humano para poder situarse no mundo que habita.
E “Una rueda que da vueltas” trata,
precisamente, de recordar, defender e recuperar ese patrimonio, tanto material
como inmaterial, desas costumes e palabras que se perden e desaparecen, con
testemuñas documentais que ilustran o traballo propiamente teatral e posta en
escena de Laura Santos.
Non importa moito, neste caso, se a
interpretación foi máis ou menos excelente porque a idea que se defende ten
suficiente compromiso, identidade e intensidade como para que mereza a
complicidade do espectador. O progreso non é tal sobre terra chamuscada. A
evolución natural non ten que arrasar con todo o que nos precede.
Entendo que a proposta desta obra non é
volver a un pasado de imposible retorno, senón manter e destacar a memoria de
como se facía vida nunha época no tan lonxeva. O que antes se facía coas mans
agora se fai con artefactos tecnolóxicos. Nada que obxectar. Pero non está de
sobra que nos recorden que antes de sementar o trigo, para facer pan, había que
arar a terra, deixar espigar, segar para recoller, separar o gran dá palla, e
levar a trillar no muíño para ter boa fariña.
Este é un tipo de teatro para preservar a memoria e aprender, necesario para coñecer o lugar do que vimos e contrastalo co mundo no que estamos. Nin o pasado foi mellor, seguramente, nin o presente é tan marabilloso. O importante é non esquecer e evolucionar con sentidiño. Ter conciencia etnográfica é como intentar pescudar para saber de onde vés, porque saber a onde vas é fariña doutro saco.
Saúde e longa vida…
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE LA VOZ DE GALICIA
LOS AMIGOS DE ELLOS DOS
(FIOT
33)
FAENA DE ALIÑO
(A propósito de “Los amigos de ellos
dos” de Producciones [OFF] e Vania)
SANTIAGO PAZOS
No mundo da tauromaquia acostumase chamar “Faena de aliño” cando o toureiro
fai un traballo sen adornos e con pouco interese, para cumprir sen máis. Case o
mesmo que puidemos ver na representación desta obra. Dous actores con oficio
que desempeñaron os seus roles sen outra ambición que cumprir co sinalado polo
director e recitando un texto no que os conflitos carecen de forza narrativa.
Si, é unha comedia con acertos cómicos que arrancan algún que outro sorriso,
pero é tan plana que esa estrutura básica de introdución, nó e desenlace, que
marcan os tempos no teatro, dilúense coma o azucre na auga quente. Esperamos que ocorra algo que nunca sucede,
como eses personaxes absurdos de Beckett.
Penso que non é culpa dos actores, que fan un traballo bastante eficaz.
Unha Malena Alterio conservadora e de expresión e movementos tan contidos que,
por veces, parece que non está en escena. Garda secretos dos que non quere
falar e sempre inclina a balanza cara esa zona de confort na que se sente
segura. E un David Lorente expresivo, visceral, que enche o espazo con soltura
e potencia interpretativa. Destacan eses rexistros de home pusilánime e
choromicas que, sabendo cal é o seu lugar na escala social, quere rebelarse
aínda que só sexa na intimidade matrimonial. Di el, queixoso, que se aparenta
que goza, aliviaralle o sentimento de culpa a esoutra parella de triunfadores
que lles están a dar un plantón definitivo.
E digo que non é culpa deles porque vese con claridade que a man do autor e
director, Daniel Veronese, está a mover todos os fíos, controlando que eses
actores non crucen a liña interpretativa que el ten marcada no texto. Son unha
parella con personalidades tan nítidas e definidas que non permiten ningún
cambio de rexistro dramático. Estou seguro que eses actores teñen outras
capacidades, pero aquí teñen que ser precisos e, como bos profesionais, cumprir
con ese guión pactado.
Destacar, por suposto, a escenografía de Elisa Sanz que, cuns paneis
retráctiles, un bloque de cemento que garda un ascensor, (metáfora dese chamado
ascensor social que tan mal funciona na realidade), e unha mesa de pino con catro
cadeiras, consegue crear un espazo diáfano e angustioso. Sobre todo nese final
que, esteticamente, si sorprende.
Recordar, finalmente, que Veronese é arxentino e que precisamente o día
anterior puidemos ver esa ampulosa interpretación de Roberto Peloni en “El
brote” da Compañía criolla, tamén arxentina. E que o contraste entre esas dúas
formas de entender o teatro é tan grande que non conduce, irremediablemente, a
reflexionar sobre as artes escénicas como se foran un campo de minas e
conflitos que temos que cruzar sen prexuízos. Precisamente, nas diferenzas
entre estilos e propostas é onde reside toda esa potencia creativa artística
que ten o teatro. Por fortuna, sempre crítico.
Saúde e longa vida…
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE LA VOZ DE GALICIA
EL BROTE
(FIOT 33)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
ENTRE A REALIDADE E A FICCIÓN
(A propósito de “El brote” de Compañía Criolla)
SANTIAGO PAZOS
Algo pasa cando o teatro fala sobre de si
mesmo e a ficción e a realidade converxen nun conflito existencial. Neste
excelente texto de Emiliano Dionisi descubrimos que os actores non só son un
monicreque que o director move ao seu antollo senón que son persoas con
ambicións as que “os soños se lle moven entre as mans” como ben di Roberto
Peloni. Un actor maxistral que defende este monólogo cunha enerxía que
desborda.
Ao texto e a dirección non se lle pode
poñer ningún pero. As transicións que van da ficción teatral, con textos ben
escollidos de obras clásicas recoñecidas que van desde Sófocles a Lorca pasando
por Shakespeare, á situación persoal dun actor cheo de dúbidas, envexas e
reproches están perfectamente delimitadas. Como sinala o protagonista, o teatro
é o que ocorre nese espazo que existe entre os actores e o público. Unha
distancia tan curta, ou longa, que só depende da conexión e complicidade que se
produza nese momento único que é o que dura a función que se está a
representar. No teatro nunca hai volta atrás. De aí a súa actual e presencial frescura e grandeza
inmediata.
A propia escenografía, sinxela pero
efectista, xoga coa luminotecnia para marcar eses cambios de rexistro que
precisa o actor que representa un papel determinado e o ser humano que se
queixa das variadas circunstancias que afectan a súa integridade vital. Catro
cadeiras negras que van mudando de lugar, unhas liñas de focos no chan do
escenario que cambian de cor para resaltar os distintos ambientes, e un gran
cortinón recollido durante toda a función que ao final cae de súpeto indicando
que nos acercamos a un final onde todo reproche claudica. Quizais o momento
máis lírico e poético, dende o punto de vista escénico, de toda obra.
Outra cousa é a técnica ou método de
traballo de Roberto Peloni como actor. Esa proxección de voz tan artificiosa,
esa esaxerada maneira xestual que utiliza para dirixirse ao público, esa
cadencia na voz tan pouco natural, lévanos a un teatro pouco actual. No teatro
moderno trabállase con prácticas máis introspectivas, intimistas. Os
sentimentos brotan contidos, como para dentro. E o público entende que os
silencios claman xustiza tanto coma os berros máis aterradores.
É un actor excepcional que declama nun
estilo que nós xa tiñamos esquecido. Non lle quita mérito. Supoño que tamén o
director ten algo que ver nesa maneira de “serruchar el aire”. A min paréceme excesivamente
altisonante. Pero tamén temos que recoñecer que é unha compañía arxentina que
utiliza códigos de actuación aos que non estamos acostumados ou descoñecemos.
Seguramente pedirlle contención xestual a esta maneira de facer teatro que procede
da propia cultura e carácter, sería como pedirlle ao teatro Noh xaponés que
mudase eses rexistros rituais que o caracterizan.
A min, aínda con estas cuestións de estilo
que me poden gustar máis ou menos, paréceme que tanto actor como autor e director
fan un labor encomiable. E, por outra banda, temos que felicitarnos porque
despois de varios anos de ausencia internacional o FIOT recupera parte do
propio nome.
Saúde e longa vida…
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE LA VOZ DE GALICIA
PAULA QUINTAS
(FIOT 33)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
A VERTIXE COMO PROCESO CREATIVO
(A propósito de “Multiperspectivas#3” de Paula Quintas Cía.)
SANTIAGO PAZOS
Se hai que rachar coa narrativa textual faise, non sempre temos que seguir
cun guión predeterminado. A encrucillada de camiños nas artes é esa pólvora que
o cerebro precisa para espertar e crear. Claro que nunca ocorre de xeito
espontáneo. Hai que ter a mente aberta e receptiva e o corpo preparado como
demostrou Paula. Todo parecía improvisado menos a súa capacidade para contar, a
través do movemento, unha historia que só se pode entender dende a
sensibilidade máis íntima. Esa é a
linguaxe da danza que ela domina. Nunca entenderás nada se non conectas cos
latidos internos desa artista que se expresa a través de espasmos sensitivos.
Realmente non necesitamos descifrar significados encriptados para desfrutar
deses movementos equilibristas sobre dous arames. Tanto o circo como a danza, o
teatro ou a performance comparten técnicas de ilusionismo e engano das que só
gozaremos se miramos con certa inxenuidade. A vertixe cúrase con equilibrio
emocional e visual.
Eu non creo que haxa límites entre disciplinas escénicas. Xa estamos de
volta de tantos experimentos, que defender a pureza no mundo da creación
artística non é outra cousa que un suicidio intelectual. Agora ben, fusionar
non é compartimentar, polo que espero que neste proceso creativo os nexos de
unión sexan menos evidentes e o cóctel resultante confunda gratamente as gorxas
máis esixentes.
E deixando a un lado esas pequenas acotacións, aplausos e parabéns para
Paula Quintas, e todo ese grupo de profesionais que a acompañan, por méritos
propios.
Saúde e longa
vida…
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE LA VOZ DE GALICIA
JOSÉ RAMÓN HERNÁNDEZ / OSIKÁN
(FIOT 33)
FESTIVAL INTERNACIONAL OUTONO DE TEATRO DE CARBALLO
A FE E AS MONTAÑAS
(A propósito de “Eyilá ashé ebbora –
archivo vivo de resistencia” de José Ramón Hernández / Osikán – Vivero de
creación)
SANTIAGO PAZOS
Sempre me trabuco cos refráns, aínda que
Carmen dime que o fago adrede para usalos en beneficio propio. Razón non lle
falta. E, en concreto, ese que di que a fe pode mover montañas sempre me
resultou desmesuradamente ambicioso. Recórdame un pouco ao ilusionista Uri
Geller que dobraba culleres na televisión. Pura maxia. Xa que non creo que nin
fe nin mente poidan intervir na física dos elementos e da materia. Agora ben,
cada quen pode crer o que lle pareza. Sobre todo se falamos de teatro. Como
acertadamente di Juan Diego Botto, nunha recente entrevista, hai algo
marabilloso no teatro, algo que ten que ver coa liberdade.
E de fe e de montañas falounos José Ramón
Hernández, director artístico de Osikán-viveiro de creación, para explicar ese
proxecto realizado en Carballo dentro do Programa de Residencia Paraíso. Mágoa
non poder ver a obra representada para ter datos estritamente teatrais e non só
un discurso con tantos argumentos como, no meu particular punto de vista,
contradicións.
O artista e investigador cubano, afincado
en Madrid, defende que a fe e a espiritualidade son unha potencia política que
pode favorecer a transformación social en aspectos tan preocupantes como a
discriminación racial ou de xénero. Sen fe non hai revolución posible, di. E os
instrumentos cos que traballa son rituais afrodescendentes e performativos das
corporalidades periféricas, segundo podemos ler no programa do FIOT.
Eu non teño nada en contra das crenzas e
rituais relixiosos, nin sequera teño nada en contra do Vudú, pero desde o
coñecemento científico das ciencias sociais, e tendo en conta a propia
historia, todos os avances e transformacións dos que goza o xénero humano veñen
de loitas protagonizadas por movementos laicos tendo sempre en contra as elites
relixiosas conservadoras. Iso si con moita fe e espiritualidade.
Non direi que o seu discurso non teña
sentido nunha posta en escena experimental e alternativa, (precisamente esa é a
especialidade do OTNI), pero querer extrapolalo como alternativa aos movementos
reivindicativos político sociais non dependentes de prácticas relixiosas, aínda
que a maioría desa xente teña crenzas diversas, paréceme pouco axeitado. Será que eu veño do materialismo dialéctico?
Saúde e longa vida…
NOTA:
ESTE ARTIGO FOI PUBLICADO NA EDICIÓN PARA BERGANTIÑOS DE LA VOZ DE GALICIA